Egypte in de 18e eeuw: Alexander Gordon en de mummiekisten uit de collecties van Captain William Lethieullier en dr. Richard Mead door Janny Roos, MA

vrijdag 16 januari 2026, RMO Leiden, 14.00 uur

Door de toenemende contacten met verre en exotische landen ontstaat er in Europa, lang voordat de egyptologie een officiële wetenschap is, een grote fascinatie voor bijzondere voorwerpen, onder andere uit het oude Egypte, zoals grafkisten, mummies, vaatwerk en beeldjes. In Nederland leggen vooral particulieren uit de burgerij in de 16e, 17e en 18e eeuw collecties aan van zeldzame objecten in rariteitenkabinetten. Hierin mocht een Egyptische mummie niet ontbreken. Vroeg in de 17e eeuw koopt de reiziger Pietro della Valle tijdens zijn reis door Egypte twee mummies in Sakkara en neemt die mee naar Rome. In 1624 krijgt de Leidse universiteit haar eerste mummie, bestemd voor het Theatrum Anatomicum, de snijzaal van de medische faculteit.

In 1721 vertrekt het schip The Dove vanuit Alexandrië naar Londen met aan boord een mummiekist met mummie uit Sakkara. Twaalf jaar later volgt een tweede kist met eveneens een mummie. Ze zijn beide bestemd voor privé-collecties: de eerste is voor Captain William Lethieullier en de tweede voor dr. Richard Mead.
In Londen worden aan het begin van de 18^e eeuw verenigingen opgericht, zoals de Society of Antiquaries en de Egyptian Society, waarvan de doorgaans vooraanstaande en adellijke leden zich met de klassieke oudheid en Egypte bezighouden. Zij reizen naar Egypte, verzamelen Egyptische objecten en komen regelmatig bij elkaar om over hun gezamenlijke interesse te praten en elkaars collecties te bekijken. Een van die leden, tevens secretaris van beide verenigingen op enig moment, is Alexander Gordon (ca. 1692-1754). Hij schrijft twee essays over de decoratie en hiërogliefen op de mummiekist van Lethieullier en de mummie van Mead. De essays verschijnen in 1737, bijna een eeuw voordat Champollion het hiërogliefenschrift ontcijfert.

Wie was deze Alexander Gordon, dat hij deze uitdaging kon aangaan? Hoe ging hij met zijn materiaal om en wat had hij te vertellen over de decoratie en teksten op de kist en mummie, zonder enige kennis van hiërogliefen? En tot slot: hoe liep het met de beide mummiekisten en hun inhoud af?